iz arhive – 16.avgust 2013.u 2013. Bojan je bio taj koji je pokretao i inicirao putovanja. tako smo, jedne subote, samo ustali i krenuli za Pančevo i dalje za Belu Crkvu…

na putu do tamo, prošli smo kroz Orlovat, jedno od najstarijih naselja u Banatu… najzanimljivije zdanje u selu je crkva građena u srpsko-vizantijskom stilu 1924-25.godine, na mestu stare crkve iz 1770. jedna je od najlepših na ovom prostoru, projekat je Dragiše Brašovana, a 20 ikona na ikonostasu je delo Uroša Predića.inače, Orlovat je i rodno mesto Uroša Predića. danas se, na mestu njegove stare kuće, gradi još starija (ali, od betona!), a jedino što je od starog imanja ostalo je dud star vek ipo.sledeća stanica je selo Tomaševac – svratili smo da vidimo kako izgleda, nakon radova, crkva Sv.Nikole, koje je nadzirao Zrenjaninski zavod…a imala sam priliku da vidim i skulpture posvećene banatskim šorama, tradicionalnoj igri koja se ovde i dalje održava :)konačno, stižemo u Pančevo! grad na obalama Tamiša i Dunava, četvrti je po veličini u Vojvodini. njegov naziv je staroslovenskog porekla, od reči pa(n)čina, što je značilo stajaću vodu. ovaj je grad često menjao svoje gospodare, te su tu bili Rimljani, Kelti, Huni, Avari, Sloveni, Mađari, Tatari, Turci, Nemci…1153. arapski geograf i putopisac El Idrizi spominje naselje Bansif. austrijski grof Mersi 1716. oslobađa Pančevo od Turaka, te se formira Tamiški banat sa Temišvarom kao sedištem, a nemačkim kao zvaničnim jezikom. u Pančevo prvo dolaze Srbi iz okoline Temišvara 1720. i grade drvene kuće severno od tvrđave (gornja varoš), a potom i Nemci koji grade kuće od pletera sa trščanim krovovima južno od tvrđave (donja varoš.)period mira i prosperiteta (otvaranje solare, pivare…), remeti prvo orkan, potom epidemija, veliki požar, kao i rat između Turske i Austrije.urbanistički procvat doživljava početkom 19.veka, kad se popločavaju ulice i trgovi, podižu javne i vojne građevine, javna rasveta i ozelenjavaju gradske površine, a jačaju i trgovina i zanatstvo. krajem 19.veka, razvojem železnice, razvija se trgovina i industrija.prvi objekat u gradu na koji nailazimo je crkva Sv.Preobraženja. izgrađena 1873-78, prema projektu arhitekte Svetozara Ivačkovića u neovizantijskom stilu, predstavlja jednobrodnu građevinu s kupolom i izdvojenim visokim zvonikom.ikonostas je 1911. oslikao Uroš Predić u duhu akademskog realizma. produžavamo dalje, do keja, parkiramo kola i krećemo u obilazak…industrijsko nasleđe Pančeva, jedno od najvećih u Srbiji, obuhvata grupu objekata na levoj obali Tamiša: Provijant magacin, staru železničku stanicu, pivaru, vodotoranj, Crveni magacin, Kontumac, Svilaru i Svetionike. prolazimo pored železničke stanice “Tamiš” s kraja 19.veka, tipski objekat jasne namene.nedaleko odatle nalazi se gimnazija “Uroš Predić”, izgrađena 1887-8 kao klasicistička zgrada sa tri isturena bloka. u prvoj i jedinoj pančevačkoj gimnaziji učili su Uroš Predić i Mihajlo Pupin, a kao profesor radio je i Miloš Crnjanski.  prošli smo pored pančevačkog korza,nekih zanimljivih ulaza i detalja,u starom gradskom jezgru.kaldrmisanim ulicama… pored raznih crkvica,do samog centra grada. prođosmo i pored elektro škole Nikola Tesla, koja je podignuta 1905. godine za Mađarsku kraljevsku državnu žensku građansku školu, koja je postojala do kraja I svetskog rata. između dva rata i posle zgrada je služila u prosvetne svrhe i u njoj se nalazilo više obrazovnih institucija.sasvim slučajno (mada, ne verujem u slučajnosti, pogotovo ako je ona u stilu secesije ;), prošli smo pored bivšeg bioskopa “Zvezda”. Fridrih Hauber je podigao 1913.namenski, za bioskop “Apollo”, koji je radio narednih 70 godina. originalni enterijer nije sačuvan, jer je početkom 90-ih pretvoren u noćni klub. kakva šteta…potom, prolazimo i pored dve lepe svetlo plave kapije,pre nego što dođemo do narodne – Vajfertove pivare, spomenika kulture od velikog značaja. skup objekata nastalih u periodu od 1722. do početka 20.veka; najstariji industrijski objekat na teritoriji Vojvodine je ulična zgrada s centralnim delom u obliku visokog tornja, odnosno dimnjaka. tuga jedna…zgrada Sunčani sat je građena 1792. za sedište Banatske vojne granice kao jednospratni ugaoni objekat na “lakat” sa elementima bidermajerskog klasicizma. na južnoj fasadi je sunčani sat, a u ulazu u zgradu na tavanici je medaljon sa portretom Mihaljevića, rađen po originalu Konstantina Danila.pučka banka osnovana je 1868.od strane pančevačkih Nemaca kao zadruga, a prema planovima Kalmana i Ulmana iz Budimpešte 1901-3. podignuta je zgrada banke.jedan od definitivno najlepših detalja grada je mozaik na ovoj zgradi! nedaleko, oduševljavaju nas i ovi divni detalji balkona…zgrada magistrata iz 1838, u klasicističkom stilu, po planu majora Hajmana. od 1964, imala je druge funkcije: državni arhiv, narodna biblioteka i narodni muzej, što mu je i današnja namena. a između ostalog, i u funkciji odmaranja golubova :)pančevačka sinagoga sagrađena je 1907-09. po projektu budimpeštanskog arhitekte Karolja Fenjveša,a izvođač je bio Ferdinad Šec. zdanje je bilo mešavina nekoliko arhitektonskih stilova, ali sa dominantnim pečatom secesije. oštećenja tokom rata nisu bila velika, ali 1956.vlasnici placa sa hramom postaju privatna lica koja ruše sinagogu i grade stambene objekte, te od sinagoge ostaje samo jedno pomoćno krilo. prepuštena nebrizi već decenijama, 2008. je preživela i požar i u užasnom je stanju :(napravili smo predah i divno popodne proveli smo sa mojom tetkom Violetom i njenom decom, da bi nas moj brat Željko, pred sam odlazak, poveo da vidimo svetionike, nekim samo njemu znanim putevima! i beskrajno sam mu zahvalna na tome ;)iz kola sam ugledala ovaj divni magacin, za koga tek kasnije saznajemo da mu je ime “crveni magacin”! spomenik kulture pod zaštitom države, zbog elemenata industrijske i vojne arhitekture i kao jedan od najstarijih objekata u gradu, svedoči o delatnosti vojnog erara u njemu.još više nas oduševljava kompleks stare svilare, po kome je grad nekad bio poznat. kažu da je proizvodnja počela još 1733, a novi uspon doživela 1890-ih. nažalost, 60-ih je počela seča dudova, pa se polako izgubila i tradicija gajenja svile nakon 240 godina duge tradicije…negde smo parkirali kola, a potom se probijali do svetionika… bila sam van sebe od sreće kad sam ih videla! inače sam veliki ljubitelj istih, a ove odavno želim da vidim! podignuti su 1909. na ušću Tamiša u Dunav i spomenici su kulture od velikog značaja, a čini mi se da sam negde čula podatak da su jedini sačuvani svetionici u paru u Evropi…u povratku, prolazimo pored crkve Sv.Ane, a potom i pored Uspenske crkve, čiji ikonostas je oslikao Konstantin Danil, najpoznatiji vojvođanski slikar 19.veka. kao i pored ove predivne secesije, koja nas je poslednja pozdravila na izlazu iz grada! po prvi put prolazim pored i kroz najjužniji deo Deliblatske peščare, a pre zalaska sunca uspeli smo da vidimo ovaj zanimljivi objekat u Vračevom Gaju, koga znam iz knjiga. inače, prema predanju, u selu je postojao gaj čiji je vlasnik bio vrač. kako je dobro vračao, po njemu je čitavo naselje postalo poznato! za kraj, fasada jedne lude kućice na putu do Bele Crkve! pronađite lepe secesijske ;)

Share this...

Facebook

Pinterest

Twitter

Linkedin